فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران - مجله کامسا

میراث دنیای یونسکو به مکان های دیدنی و پر اهمیتی گفته می گردد که تحت نظارت قانونیِ کمیته ای بین المللی با همین نام یعنی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) اداره می گردد. مکان های میراث دنیای مکان هایی هستند که یونسکو آن ها را به دلیل اهمیت فرهنگی، تاریخی، علمی یا هر نوع مشخصه شاخص دیگری از سایر مکان ها متمایز می نماید. میراث دنیای یونسکو باید در هر گوشه ای از دنیا که هستند میراثی فرهنگی و یا طبیعی به شمار بیایند و از دیدگاه انسانی دارای ارزش زیبایی شناسی باشند.

برای اینکه مکانی در فهرست میراث دنیای یونسکو ثبت گردد باید از لحاظ جغرافیایی منحصر به فرد و از لحاظ تاریخی مورد توجه بوده و از لحاظ فیزیکی و یا فرهنگی دارای اهمیتی ویژه باشد. برای مثال مکان های میراث دنیای یونسکو ممکن است شامل ویرانه ها و یا سازه های تاریخی، بناها، شهرها، کویرها، جنگل ها، جزایر، دریاچه ها، بناهای ارزشمند و به یاد ماندنی، کوه ها و یا صحراها باشد.

تا تاریخ 20 جون 2020 در مجموع 1121 میراث دنیای یونسکو به ثبت رسیده است که از این میان 869 مکان، میراث فرهنگی؛ 213 مکان، میراث طبیعی و 39 مکان، ترکیبی از این دو هستند. تا به امروز 167 کشور توانسته اند مکان های ارزشمند خود را در میراث دنیای یونسکو به ثبت برسانند. کشورهای چین و ایتالیا با ثبت 55 مکان در رتبه اول این فهرست و کشور اسپانیا با ثبت 48 مکان در رتبه دوم این فهرست هستند.

ایران هم تا به امروز توانسته است 22 مکان فرهنگی و 2 مکان طبیعی را در فهرست میراث دنیای یونسکو به ثبت برساند.

مکان های فرهنگی ثبت شده ایران در میراث دنیای یونسکو

1. تخت جمشید (پرسپولیس) - شیراز - 1979
2. میدان نقش دنیا (امام) - اصفهان - 1979
3. چغازنبیل - خوزستان - 1979
4. تخت سلیمان - آذربایجان غربی - 2003
5. مجموعه فرهنگی ارگ بم - کرمان - 2004
6. پاسارگاد - فارس - 2004
7. گنبد سلطانیه - زنجان - 2005
8. بیستون - کرمانشاه - 2006
9. مجموعه کلیساهای ارمنی ایران - 2008
10. سازه های آبی شوشتر - خوزستان - 2009
11. بازار تبریز - آذربایجان شرقی - 2010
12. بقعه و خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی - اردبیل - 2010
13. مجموعه باغ های ایرانی (9 باغ) - 2011
14. مسجد جامع - اصفهان - 2012
15. برج گنبد قابوس - گلستان - 2012
16. کاخ گلستان - تهران - 2013
17. شهر سوخته - سیستان و بلوچستان - 2014
18. چشم انداز فرهنگی میمند - کرمان - 2015
19. محوطه باستانی شوش - خوزستان - 2015
20. مجموعه های قنوات ایرانی - 2016
21. شهر تاریخی یزد - یزد - 2017
22. چشم انداز باستان شناسی ساسانی - فارس - 2018

مکان های طبیعی ثبت شده ایران در میراث دنیای یونسکو

1. کویر لوت - کرمان، خراسان جنوبی، سیستان) - 2016
2. جنگل های هیرکانی (گلستان، مازندران، گیلان، سمنان) - 2019

معیارهای انتخاب مکان های میراث فرهنگی یونسکو

تا سال 2004، یونسکو برای انتخاب مکان های فرهنگی و ثبت آن ها در فهرست خود 6 معیار و برای انتخاب مکان های طبیعی 4 معیار را مورد توجه قرار می داد. اما از سال 2005 این قانون تغییر کرد و برای ثبت مکان در فهرست میراث دنیای یونسکو داشتن حداقل یکی از این ده معیار کافی است. مکان های کاندید شده باید دارای ارزش های برجسته دنیای بوده و یکی از 10 معیاری که در ادامه ذکر خواهد شد را دارا باشند.

معیارهای فرهنگی

1. نمایانگر شاهکاری از نبوغ ابتکار و خلاقیت انسانی باشد.
2. نشان دهنده تبادل ارزش های بشری در دوره ای از زمان یا یک منطقه فرهنگی در دنیا باشد که توسعه های معماری، تکنولوژی، هنرهای به یاد ماندنیف برنامه ریزی شهری و یا طراحی چشم اندازها را شامل گردد.
3. شاهدی بی همتا یا حداقل استثنایی بر سنتی فرهنگی یا تمدنی زنده یا از میان رفته باشد.
4. نمونه ای برجسته از نوعی بنا، معماری یا مجموعه ای از فناوری و یا چشم انداز باشد که تاریخ بشر را در مرحله ای قابل توجه به تصویر بکشد.
5. نمونه ای برجسته از زیستگاه سنتی انسان، کاربری زمین یا کاربری دریا باشد که یک فرهنگ، یا تعامل انسان با محیط زیست را نشان دهد.
6. به صورت مستقیم و یا ملموس با رویدادها یا سنت های زندگی، عقاید، باورها، آثار هنری و ادبی مرتبط و همبسته باشد.

معیارهای طبیعی

1. شامل پدیده های طبیعی عالی یا مناطق طبیعی استثنایی و اهمیت زیبایی شناسی باشد.
2. نمونه ای برجسته از مراحل اصلی تاریخ زمین، شامل سابقه ای از زندگی، فرایندهای زمین شناسی قابل توجه در توسعه و شکل گیری زمین باشد.
3. نمونه ای برجسته از فرایندهای زیست محیطی و بیولوژیکی در تحول و توسعه زمین، آب های شیرین، اکوسیستم های ساحلی و دریایی و جوامع گیاهان و حیوانات باشد.
4. شامل زیستگاه های طبیعی قابل توجه برای تنوع زیستی و حاوی گونه های در خطر باشد.