سنگ نگاره های کول فرح؛آثار تاریخی و زیبای ایذه - مجله کامسا

کول فرح در 7کیلومتری شمال شرق ایذه است که 6 نقش برجسته عیلامی دارد. این مکان را نیایشگاه نارسینا نیز می نامند

کول فرح تنگه ای در 7 کیلومتری شمال شرق ایذه است که 6 نقش برجسته عیلامی را به نام سنگ نگاره ها یا نقوش برجسته کول فرح در دل خود جای داده است. محوطه اطراف این سنگ نگاره ها نشانه هایی از بقایای محل زندگی تمدن های پیشین در گذشته های دور در میان کوه ها را نشان داده و به تصویر می کشند. در محل این سنگ نگاره ها آثاری مانند گورها، کانال های آب و بقایای ساختمان و نقاط دیده بانی وجود دارد. سنگ نگاره های کول فرح در تاریخ 15دی ماه 1310 با شماره ثبت 133 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند. این سنگ نگاره ها مربوط به دوره عیلامیان است که بعضی تا دوره ساسانیان هم تداوم یافته اند.

کول فرح یا کول فره در انتهای دشت ایذه واقع شده است، کول به معنی دره و فره به معنی شادی است. دره کول فرح دره ای دلباز و روح افزا است و در سمت راست آن، در کنار یک رشته کوه، دو قطعه سنگ عظیم و نامنظم دیده می گردد که بر بدنه آن ها، نقوش ظریف و زیبایی از صورت انسان و شمایل جانوران در حالت های نیایش و احترام دیده شده است. از سنگ نوشته های برجای مانده از تنگه کول فرح، می توان پی برد که این محل عبادتگاه نارسینا یکی از خدایان تمدن عیلام بوده است. در تنگه کول فرح 6 سنگ نگاره وجود دارد که به ترتیب به توضیح موضوع هریک می پردازیم.

1. مراسم قربانی

موضوع سنگ نگاره اول، مراسم قربانی توسط شاه هانی عیلامی است

موضوع اولین نقش برجسته از تنگه کول فرح، مراسم قربانی است. این سنگ نگاره در ارتفاع 6 متری از دامنه کوه واقع شده است. پهنای صفحه آن در حدود 1 متر و 70 سانتی متر است. در این نقش برجسته، شاه هانی یکی از حاکمان مستقل آیاپیر که هم زمان با شوتروک ناهونته دومین پادشاه عیلام در سال 2700 پ.م بود در حال قربانی کردن، نشان داده شده است. در این تصویرها شاه کلاه گردی بر سر دارد و دو نفر او را همراهی می نمایند که یکی از آن ها شوترورو وزیر شاه است. جلوی نقش شاه، سه نوازنده با دو ساز چنگ و یک دف در حرکت هستند. در زیر نقش برجسته نوازندگان تصویر یک شکارچی و یک بز کوهی واقع شده است. در زیر کنده کاری شکارچی، سه کاهن ایستاده اند و دو گاو نر و یک بز کوهی را راهنمایی می نمایند. سه قوچ قربانی بدون سر در محل است که قربانی شده اند. کتیبه ای 24 سطری در این سنگ نگاره موجود است که با خط عیلامی نگارش شده و از افراد حاضر در سنگ نگاره، نام برده است.

2. مراسم قربانی دوم

نقش برجسته دوم هم صحنه مراسم قربانی را به نمایش می گذارد. در این نقش برجسته فردی در میانه صحنه وجود دارد که دستان خود را به حالت نیایش جلوی صورت خود گرفته است. لباس او بر خلاف معمول عیلامی ها تا زانوی او است. در جلوی صورت این شخص، صحنه قربانی حجاری شده و گاوی نر بر زمین زده شده است و چند قربانی دیگر روی زمین نیز دیده می گردد. در سمت چپ نقش برجسته، 4 مرد با احترام شخص وسط صحنه را مشایعت می نمایند.

3. حمل مجسمه خدای عیلامی

در این نقش برجسته مجسمه یکی از خدایان عیلام بر دوش 4 مرد عیلامی حمل می گردد و افرادی در پشت سر، مشایعت می نمایند

سومین نقش برجسته در کول فرح روی یک تخته سنگ عظیم چهارگوش حجاری شده است. ارتفاع این سنگ در حدود 2 متر و 80 سانتی متر است. در این سنگ نگاره مجسمه یکی از خدایان عیلام بر دوش 4 مرد عیلامی حمل می گردد و افراد زیادی آن را دنبال می نمایند. در این نقش برجسته، خدای مورد نظر، روی تختی ایستاده و دستان خود را به کمر زده و لباسی بلند بر تن دارد. در پشت مجسمه 67 نفر در 4 صف قرار دارند که 2 نفر اول که از افراد مهم تر هستند از قد بلندتری برخوردارند. در قسمت غرب نقش برجسته، 4 صف دیگر وجود دارد که مردان بسیاری دنبال آن هستند. در قسمت شرق نقش برجسته، 36 غزال و سه گاو عظیم به سمت راست در حرکت هستند. 7 مرد کوچک دیگر نیز در سنگ نگاره دیده می شوند که عریان هستند که به احتمال زیاد، اسیر جنگی بوده اند. در گوشه دیگر نیز 9 نفر دیگر قرار دارند که به سوی شاه می فرایند.

4. هدیه دادن شاه عیلامی

قدیمی ترین نقش برجسته کول فرح است در آن شاه در حال هدیه دادن است

این نقش برجسته را می توان یکی از زیباترین نقش برجسته های موجود در کول فرح دانست. این سنگ نگاره زیبا از اصالت خاصی برخوردار است و از لحاظ قدمت هم بسیار باسابقه است. به علت قدمت بسیار این نقش برجسته، آن را مادر نقوش درگاه های کاخ صد ستون و پلکان آپادانا دانسته اند. در بالای این نقش برجسته، شاه با ردای بلند بر تخت نشسته و جلوی او یک میز که هدایا روی آن است واقع شده است. پشت سر او سه نفر ایستاده اند. پایین تصویر افرادی در چهار ردیف دیده می شوند که یک دست خود را به جلو دراز نموده و دست دیگر را برابر صورت خود به نشانه احترام گرفته است. در طرفین این نقش، افرادی در حال اهدای هدیه هستند.

5. اجرای مراسم مذهبی

پنجمین سنگ نگاره کول فرح یک فرد عیلامی را در حال اجرای مراسم مذهبی نشان می دهد. این نقش از نظر طرز قرار دریافت دست ها و فاصله پاها همانند نقش شماره 2 کول فرح است. جلوی فرد عیلامی یک آتشدان قرار گرفته است. در مقابل این فرد یک حیوان قربانی شده به شکل وارونه حجاری شده است. در این تصاویر شخص کاهن دیده نمی گردد، چون در اثر گذشت زمان نقش او از بین رفته است.

6. حمل مجسمه خدای عیلامی

آخرین نقش برجسته از تنگه کول فرح مربوط به حمل مجسمه خدایان است و شباهت بسیاری به سنگ نگاره شماره 3 در همین مکان دارد. در این سنگ نگاره، 4 نفر مجسمه یکی از خدایان را به دوش دارند. این 4 نفر کلاه بر سر دارند و در حال بلند کردن یک مجسمه هستند. درواقع کول فرح نیایشگاهی طبیعی است که در شمال شرق ایذه واقع شده و از روزگار پیشین مکانی مذهبی برای ستایشگران بوده است. این سنگ نگاره ها روش های برگزاری مراسم های آیینی را نمایش می دهند. آنچه در این نیایشگاه جالب به نظر می رسد، این است که همه مردان حاضر در نیایشگاه پا برهنه نیایش را انجام می دهند.

بازدید از سنگ نگاره های کول فرح، گردشگران را در فضای تاریخ و تمدن باستانی ایران قرار خواهد داد

سنگ نوشته های کول فرح در اثر بی مهری بازدیدنمایندگان و عوامل طبیعی مثل رویش گلسنگ ها دچار آسیب دیدگی شده اند. علاوه براین، حفاظ های بدون استاندارد در محل های سنگ نگاره ها و سوراخ های عظیمی که در سنگ نگاره ها ایجاد شده، از عوامل دیگری است که سبب بی مهری و بی توجهی به این آثار ارزشمند تاریخی شده است. ایذه و سنگ نگاره های آن یکی از مکان های تاریخی دیدنی و پرطرفدار هستند که علاقه مندان به آثار تاریخی و باستانی ایران هرگز از این مکان و بازدید از آثار زیبای آن سیر نمی شوند. اگر به تاریخ باستانی ایران علاقه دارید، حتما سری به این سنگ نگاره ها بزنید تا عظمت تاریخ و تمدن ایران در آن دوران را از نزدیک مشاهده کنید، زیرا قرار دریافت در این مکان، رویایی تاریخی است که می توانید تجربه کنید و از این طریق چند ساعتی را در حال و هوای تمدن باستانی عهد عیلام سیر کنید.