فیلم ، رازگشایی علمی از سوگواری تکان دهنده گورخر ایرانی در مرگ فرزند ! - مجله کامسا

این بار زومیت در مقاله ای به توصیف روایات و تحقیقات علمی درباره نمونه هایی از سوگواری در حیوانات پرداخته و در این باره نوشته است: در سال 1972، در اعماق جنگل های بارانی تانزانیا شامپانزه ماده کهنسالی به نام فلو آخرین نفس های خود را کشید. این اتفاق برای پسرش فلینت قابل تحمل نبود. شامپانزه جوان که پیوند محکمی با مادرش داشت، به ناگهان بی حال شد، اشتهای خود را از دست داد و از دیگر اعضای گروه فاصله گرفت. جین گودال، نخستی شناس مشهوری که مدت ها این گروه شامپانزه ها را تحت نظر داشت، نوشت: او به ندرت غذا می خورد و تا سرانجام هفته سوم بیش از یک سوم از وزن خود را از دست داد. سپس، یک ماه پس از مرگ مادرش، فلینت نحیف نیز جان خود را از دست داد.

پژوهشگران ده ها گزارش از رفتارهای عجیب و سوزناکی مانند مورد فلینت را در پی مرگ خویشاوندان یا همراهان حیوانات ثبت نموده اند. این رفتارها موجب طرح این سؤال می گردد که: آیا حیوانات سوگواری می نمایند و همانند انسان ها برای مرده های خود عزاداری می نمایند؟

مراسم مرگ

مدت ها این سؤال که آیا حیوانات برای مرده های خود سوگواری می نمایند، به عنوان سؤالی غیرعلمی رد می شد. اما پژوهشگران بیشتر و بیشتر درحال آنالیز این ایده هستند و پژوهش های آن ها در شاخه گسترده تری از مطالعات به نام مرگ شناسی تکاملی جای می گیرد که شامل مطالعه مرگ و آئین های مرتبط با آن است.

این حوزه از مطالعات شامل پژوهش روی رفتارهایی است که فراتر از قلمرو انسانی است؛ مانند مورد گزارش شده در مجله Scientific Reports که طی آن شامپانزه ماده ای (Pan troglodytes) در زامبیا طی چیزی که همانند آیین سوگواری بود، با استفاده از تکه ای علف به دقت دندان های پسرخوانده اش را که اخیراً مرده بود، پاک می کرد. بعلاوه گزارش هایی از یک زرافه کنیایی (Giraffa camelopardalis rothschildi) وجود دارد که حتی پس از اینکه بدن توله اش به وسیله کفتارها پاره شد، مدت ها روی سر لاشه او بیدار بود. به طور مشابه، در سال 2018 بسیاری از داستان یک ارکای ماده (Orcinus orca) در دریای سالیش در سواحل کانادا و واشینگتن متحیر شدند. این ارکای ماده 17 روز بی وقفه بدن بی جان فرزندش را همراهی کرد و 1600 کیلومتر همراه جسد او بود تا اینکه درنهایت آن را رها کرد.

اورکای مادر جسد فرزند مرده اش را رها نمی نماید

فقط حیوانات وحشی نیستند که این نوع رفتارها را از خود نشان می دهند، بلکه حیوانات اهلی نیز همین طور هستند. استفانیا یوچدو، دامپزشک و پژوهشگری در کلینیک دامپزشکی سان مارکو در ایتالیا موردی از چند سال پیش را به خاطر آورد که سگی را به خاطر اینکه غذا نمی خورد، به نزد او آوردند. یوچدو گفت: همکارانم نمونه خون گرفتند، قلب را معاینه کردند و همه چیز خوب بود. دلیلی وجود نداشت که دلیل غذانخوردن سگ را شرح دهد. تنها تفاوت این بود که برادرش یک هفته پیش مرده بود. این رویداد موجب شد یوچدو انجام پژوهش درمورد رفتارهای مرتبط با مرگ در سگ ها را شروع کند که منجر به اولین مطالعه ای شد که رفتارهای مرتبط با سوگواری را در این حیوانات گزارش می کرد.

بیشتر بخوانید: کوسه سفید می تواند نهنگ شکار کند؟

در طبیعت، فیل ها رفتارهای چشمگیر و مستندشده ای را از رفتارهای مرتبط با مرگ نشان می دهند. فیل های آفریقایی (Loxodonta africana) به مدت طولانی استخوان های آرواره خویشاوندان مرده خود را در اطراف می چرخانند و درحالی که سرشان را به سمت پایین نگه داشته اند و خرطوم های سنگینشان روی زمین قرار گرفته است، دور جسد اجتماع می نمایند.

رمزگشایی از رفتارهای سوگوارانه حیوانات

کوشش برای تعریف رفتارهای سوگوارانه موضوع را بسیار پیچیده تر می نماید. یک مکتب فکری این است که به منظور نشان دادن این نوع رفتارها، فرد اول باید مفهوم مرگ و ارتباط خود را با این نیروی اجتناب ناپذیر درک کند. اثبات این مسئله در حیوانات سخت است (اگرچه، موارد قانع نماینده ای وجود دارد که نشان می دهد حیوانات مرگ را مفهوم سازی می نمایند).

اگرچه، درک مرگ ممکن است برای فرد برای اینکه غم و اندوه را احساس کند، لازم نباشد. راه دیگر، درنظر گرفتن سوگواری به عنوانی کوششی برای درک از دست دادن است.

بعلاوه می توان این رفتارها را به موارد دیگری نسبت داد: کنجکاوی، سردرگمی، استرس یا ترس. این امر به ویژه در گونه هایی که در آن واکنش مرگ کمی عجیب تر است، صادق است. کلاغ ها را درنظر بگیرید. رفتارهای مرتبط با مرگ اغلب در پستانداران اجتماعی ثبت می گردد که پیوندهای محکمی با یکدیگر ایجاد می نمایند، اما کلاغ ها با مراسم معروف تدفین خود استثنای قابل توجهی هستند. در طول این رویدادها، کلاغ ها (Corvus brachyrhynchos) در نمایش های پرسروصدایی در اطراف اجساد کلاغ های مرده جمع می شوند، درحالی که اجساد را آنالیز می نمایند، قارقار می نمایند و گاهی اوقات حمله می نمایند و حتی سعی می نمایند با آن ها جفتگیری نمایند. بعضی از پژوهشگران می گویند مرگ یک خویشاوند ممکن است فرصتی برای این پرندگان فراهم کند تا با مفاهیم خطر و تهدید آشنا شوند و از این تجربه درمورد آسیب پذیری های خود بیاموزند.

شارما گفت مشاهده شده است که فیل ها مرده های خود را در گل دفن می نمایند یا آن ها را با شاخه ها و برگ ها می پوشانند. این رفتار به جای اینکه نمادی از عزاداری باشد، می تواند کوششی برای جلوگیری از جذب شکارچیان باشد. به طور مشابه، فیل هایی که دور یک جسد جمع می شوند، به نظر می رسد درحال عزاداری هستند، اما آن ها بعلاوه آن را بو می کشند و لمس می نمایند. بنابراین، شاید فیل ها به جای تفکر درمورد فقدان، درحال آنالیز دلیل مرگ باشند. شارما گفت: نمی توانیم بگوییم که آیا فیل ها واقعاً کنجکاو هستند یا عزاداری می نمایند. رمزگشایی از این رفتارها بسیار سخت است.

چگونه درباره سوگواری حیوانات فکر کنیم

حتی در انسان ها دستورالعملی برای نحوه بروز سوگواری وجود ندارد. سوگواری به شکل طیف وسیعی از رفتارها و احساسات ظاهر می گردد. بنابراین، چه کسی می تواند بگوید که کنجکاوی، ترس و یادگیری در حیوانات گام هایی از این فرایند نیستند؟

این دیدگاه های آشفته و متناقض شاید همان چیزی باشد که باربارا جی کینگ انسان شناس را بر آن داشت تا تعریفی از سوگ حیوانات ارائه دهد. این دانشمند برجسته که کتابی با عنوان حیوانات چگونه سوگواری می نمایند، را نوشته است، شرح داد که می توانیم سوگواری را با تغییر در عملنمودهای ضروری تعریف کنیم: انحراف از الگوی عادی غذاخوردن، خواب و معاشرت که با مرگ شروع می گردد. کینگ استدلال کرد که این تعریف شبکه سوگواری را گسترده تر می نماید به طوری که شامل ده ها گونه حیوان می گردد که این عواطف را تجربه می نمایند.

بعضی از پژوهشگران از این ایده حمایت می نمایند که سوگواری برای بقا ارزشمند است و سودمندی آن موجب تقویت این رفتار در حیوانات می گردد. برای مثال، بابون هایی (Papio hamadryas ursinus) که پس از مرگ یکی از بستگان خود بی حال می شوند، بیشتر ازسوی دیگر اعضای گروه تیمار می شوند. یوچدو گفت: احتمالاً این نوع کاهش فعالیت راهی برای صرفه جویی در انرژی، جذب توجه همراهان و در همان زمان ایجاد شبکه ای نو برای جایگزینی شبکه ای است که حیوان از دست داده است.

با این وجود، مسئله سوگواری حیوانات با کمبود شدید پژوهش درمورد شناخت و عواطف حیوانات روبرو است و سؤالات پیچیده ای وجود دارد که اگر دانشمندان می خواهند به طور قطعی تأیید نمایند که حیوانات سوگواری می نمایند، باید به آن پاسخ دهند.

تا زمانی که پژوهشگران راهی برای گفت وگو با گونه های دیگر پیدا ننمایند، بعید است که راهی برای شناخت عینی احساسات آن ها وجود داشته باشد. همان طور که شارما گفت: فقط یک فیل می تواند بگوید که درحال سوگواری است.

اگرچه شاید سؤال نهایی کمتر درمورد وجود رفتار سوگواری در حیوانات باشد و بیشتر دراین مورد باشد که اگر این احساس در حیوانات وجود داشته باشد، چقدر می تواند شدید باشد. فرض اینکه حیوانات وابستگی به همراهان خود را احساس می نمایند و هنگام مرگ آن ها احساس غم و اندوه می نمایند، می تواند پیامدهای بزرگی ازنظر رفاه حیوانات داشته باشد.

این امر می تواند ما را نسبت به حیوانات خانگی مان حساس تر کند و به ما یاری کند تا بهتر از حیوانات باغ وحش ها مراقبت کنیم. این ادراک بعلاوه می تواند مردم را تشویق کند تا بیشتر مراقبت تأثیر انسان روی زمین باشند و بهتر از گونه هایی که این احساسات را تجربه می نمایند، محافظت نمایند. پوکارل گفت: وقتی درمورد حفاظت صحبت می کنیم، حداقل باید نوعی احساس درگیر آن باشد. چه راهی بهتر از اینکه فکر کنیم حیوانات همراه ما نیز این عواطف را تجربه می نمایند؟

5858